بررسی عوامل موثر بر مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری (مراتع ییلاقی بلده نور- استان مازندران)

چکیده امروزه تلاش برای حفاظت، اصلاح و احیای مراتع با مشارکت بهره برداران در چارچوب طرح های مرتعداری به عنوان یک برنامه مدون مدیریتی گامی اساسی و ضروری در راستای توسعه پایدار است. به نظر می رسد، اجرای هر برنامه مدیریتی و اصلاحی در مراتع بدون مشارکت بهره برداران امکان پذیر نباشد. هدف این مطالعه، بررسی عوامل موثر بر مشارکت بهره برداران در اجرای طرح های مرتع داری است. این تحقیق از نوع توصیفی – همبستگی و مبتنی بر راهبرد پیمایشی است که در مراتع ییلاقی شمال ایران در منطقه بلده انجام شده است. جامعه آماری این تحقیق را 102 سامان عرفی تشکیل می دهند و نمونه های آماری، مجریان طرح های مرتع داری در 72 سامان عرفی است که هر سامان به عنوان یک واحد اقتصادی اجتماعی مجزا، بوسیله گروهی از بهره برداران مورد استفاده قرار می گیرد. ابزار تحقیق پرسش-نامه بوده و نمونه گیری با استفاده از روش تصادفی طبقه ای انجام گرفته است. اساس تفکیک طبقات زمان اجرای طرح مرتع داری در هر سامان عرفی است. یافته های این پژوهش نشان می دهد بین عواملی مانند سرمایه اجتماعی، عملیات فنی، خدمات حمایتی ترویجی، شیوه بهره برداری، وضعیت مرتع، وضعیت اقتصادی، آگاهی و تجربه شغلی و میزان همکاری مجریان در تهیه و تدوین طرح های مرتع داری با مشارکت مجریان در اجرای طرح های مرتع داری رابطه معنی داری وجود دارد ولی بین عواملی چون سن، میزان سواد و مساحت سامان عرفی با مشارکت مجریان در اجرای طرح های مرتع داری رابطه معنی داری وجود ندارد. براساس یافته های این تحقیق عوامل موثر بر مشارکت مجریان در اجرای طرح های مرتع داری را می توان به پنج بخش مهم الف) سرمایه بوم شناختی (اکولوژیکی)، ب) سرمایه انسانی ج) سرمایه اجتماعی، د) سرمایه اقتصادی و ه) سرمایه سازمانی (دستگاه های اجرایی)، تقسیم نمود که به نوعی با هم ارتباط چند سویه دارند. عدم توجه به هر یک از این عوامل و مولفه های آن باعث کاهش انگیزه مشارکت در مجریان و عدم موفقیت اجرای طرح های مرتع داری می گردد. بطور کلی نتایج این تحقیق نشان می دهد عنصر مشارکت در اجرای طرح های مرتع داری به عنوان یک ضرورت، پدیده مستقلی نبوده و با حضور بهره برداران در بستر فرآیند های بوم شناختی (اکولوژیکی)، اجتماعی، اقتصادی و انسانی با مشارکت معنی پیدا می کند، علاوه بر نقش این عوامل در اجرای طرح های مرتع داری و ارتباط آنها با یکدیگر، توجه به عوامل سرمایه سازمانی (دستگاه های اجرایی)، بعنوان تسهیل کننده مشارکت بدلیل ساختار مالکیت مراتع در ایران ضروری است، زیرا سازمان های اجرایی در این فرآیند چند سویه با تاثیر مستقیم و غیر مستقیم بر بخش های از شاخص های اصلی و موثر می توانند زمینه تسهیل و تضمین مشارکت را جهت حصول نتایج بهتر در راستای توسعه پایدار فراهم نمایند.